هر آنچه باید درمورد تومور هیپوفیز بدانید

هر آنچه باید درمورد تومور هیپوفیز بدانید.

تومور هیپوفیز شبیه یک فندق و یکی از غده‌های موجود در بدن ما است. این غده در پایین مغز و اسفنوئید (حفره استخوان شب‌پره) قرار دارد. کار این تومور نظارت بر علائم حیاتی بدن و وزن آن حدود ۱.۵ گرم است.

دمای بدن، ضربان قلب، فشار خون و شرایط فیزیولوژی انسان علائمی هستند که با تغییر محیط، دائما تغییر می‌کنند. بدن انسان برای حفظ تعادل باید مدام علائم حیاتی و تغییرات ایجاد شده را بسنجند و سپس به آن‌ها پاسخ دهند. دو تومور هیپوفیز و هیپوتالاموس در این زمینه نقش حیاتی دارند. این غده‌ها در چرخه حیات نقش مهمی را بر عهده دارند. چرخه حیات تمام غده‌های بدن را درگیر می‌کند و نتیجه فعالیت آن‌ها از طریق جریان خون به سایر بافت‌ها می‌رسد.

علائم اختلالات تومور هیپوفیز چیست؟

علائم اختلال در این غده شامل موارد زیر است.

• افسردگی

• سردرد

• کاهش حافظه

• کاهش یا افزایش قابل توجه اشتها

• کمبود خواب

• کاهش میل جنسی

• اضافه وزن

• دیابت

• به هم ریختن نظم چرخه قاعدگی

• ناباروری

• ایجاد ترشح از پستان‌ها

برخی از بیماران ممکن است چند بیماری را به صورت همزمان تجربه کنند.

روش های تشخیص اختلالات تومور هیپوفیز چیست؟

• MRI و سی تی اسکن

• تست‌های خونی و ادراری

• بیوپسی با سوزن 

انواع اختلالات تومور هیپوفیز چیست؟

هیپوفیز ممکن است با اختلالات مختلفی مواجه شود. در ادامه برخی از شایع‌ترین مشکلات این تومور را بررسی کرده‌ایم.

آدنومای غیر عملکردی

یکی از شایع‌ترین مشکلات تومور هیپوفیز است. اغلب بیماران متوجه آن نمی‌شوند، زیرا در بدن هورمون اضافه تولید نمی‌شود. اما در برخی موارد رشد بیش از حد این غده باعث اختلالات بینایی و سردردهای شدید می‌شود و فرد را متوجه وجود بیماری می‌کند.

پرولاکتینوما

تومورهای پرولاکتینوما یکی از رایج‌ترین تومورهای خوش خیم هستند. در بیماران خانم این تومور با تولید زیاد پرولاکتین موجب اختلال در دوران عادت ماهانگی می‌شود. حتی ممکن است قاعدگی به طورکامل قطع شود. این مشکل موجب ترشح شیر در پستان‌‌ها حتی در زمان غیر شیردهی نیز می‌شود.

در آقایان علاوه بر اختلال در بینایی و سردرد باعث کاهش اسپرم، کم شدن میل جنسی و کاهش موهای بدن می‌شود.

تومورهای تولید کننده آدرنوکوتیکوتروپین ACTH

 تومور هیپوفیز باعث تحریک غده آدرنال می‌شود تا متابولیسم استرویید را تحت تاثیر قرار دهد. افزایش ترشح آدرنوکوتیکوتروپین باعث بیماری کوشینگ می‌شود. اما در حد طبیعی باعث کاهش التهاب و همچنین کنترل سیستم ایمنی است. کوشینگ در نواحی صورت، شکم، گردن، سینه‌ها و پشت چربی ایجاد می‌کند. 

این تومورها اغلب رشدی آهسته دارند و خوش خیم هستند و درصد کمی از آن‌ها بدخیم می‌شوند. آن‌ها دو نوع اصلی دارند که عبارتند از؛

• نوع پراکنده: این نوع از تومورها اغلب در دهه‌های چهار، پنج و ششم زندگی‌ رخ می‌دهد.

• نوعی که با نوروفیبروماتوزیس (NF2) همراه است: این نوع تومور هیپوفیز در افراد جوانی که در خانواده آن‌ها نوروم آکوستیک دو طرفه وجود داشته باشد، ایجاد می‌شوند. جهش این تومور، باعث افزایش خطر ابتلا به دیگر تومورهای درون جمجمه‌ای نیز می‌شود.

جراحی اختلالات هیپوفیز چگونه انجام می‌شود؟

بیمار باید یک روز قبل از عمل جراحی تومور هیپوفیز برای معاینات بیهوشی، آزمایش خون، عکس قفسه سینه و نوار قلب انجام دهد. برای انجام این جراحی بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. مدت زمان عمل تقریبا ۳ ساعت است.

جراحی از دو راه شکافتن جمجمه یا از طریق بینی انجام می‌شود. امروزه به دلیل دسترسی آسان و عوارض کمتر بیشتر جراحی‌ها از طریق بینی انجام می‌شود. متد جراحی نیز با توجه به شرایط بیمار انتخاب می‌شود.

مراقبت پس از جراحی اختلالات تومور هیپوفیز

بعد از جراحی به حدود ۲ ساعت ریکاوری نیاز است. همچنین بیمار باید ۶ تا ۸ هفته تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و غدد قرار بگیرد. اسکن سر، دید چشم‌ها و سنجش فشار خون از جمله اقداماتی است که بعد از عمل انجام می‌شود. مراقبت‌های بعد از عمل باید انجام شود را در ادامه بیان کردیم.

• بیماران دو الی سه هفته بعد از عمل نباید بینی خود را دستکاری کنند. استفاده از هرگونه وسیله از جمله گوش پاک کن ممنوع است. 

• برای برطرف کردن خشکی بینی می‎‌توان از پماد ویتامین A استفاده کرد.

• عطسه یا سرفه باید حتما از طریق دهان انجام شود. زیرا ممکن است راه خروجی بینی مسدود باشد. 

• استعمال دخانیات تا چند ماه بعد از جراحی ممنوع است. البته بهتر این است که این کار از قبل از عمل برای همیشه ترک شود.

جمع بندی

جراحی اختلالات تومور هیپوفیز به دلیل حساسیت بالا تنها باید توسط افراد حرفه‌ای انجام شود. دکتر محمد صمدیان مدیر کلینیک ISB و بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران هستند. ایشان به صورت تخصصی می‌توانند متدهای مختلف جراحی را برای هیپوفیز انجام دهند.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید از مقالات زیر استفاده کنید.

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pituitary-tumors/symptoms-causes/syc-20350548
• https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/pituitary-tumor